قدیمی‌ترین بازی‌های رومیزی جهان (بخش اول)

 قدیمی ترین بازی های رومیزی جهان چی هستن و چه جوری به وجود اومدن؟ اولین بردگیم ها (board game‌) مال چه زمانی بودن؟ می‌دونستین خیلی‌ها معتقدن که بازی رومیزی قبل اختراع میز به وجود اومده و حتی مردم غارنشین برای اینکه حوصله‌شون سر نره می‌‌نشستن دور تخته سنگ و بردگیم بازی می‌کردن؟ باورتون نمی‌شه؟ داره شاخ‌هاتون درمیاد؟ خب حق دارید چون این یکی رو به صورت تخیلی گفتیم و خیلی از واقعی بودنش مطمئن نیستیم. ولی قدیمی‌ترین بازی‌های رومیزی جهان چیا هستن؟

نشانه‌های وجود اولین بردگیم‌ها به قبل از اختراع خط بر می‌گرده و حتی نشانه‌هایی وجود داره که شاید دایناسور‌ها هم بردگیم بازی می‌کردن. در بسیاری از فرهنگ‌ها ، بردگیم‌ها حتی از مقام و حرمت مذهبی برخوردار بودن و مردم مثل الان نبودن و بر خلاف الان بردگیم و بردگیم‌باز جماعت رو روی سرشون می‌گذاشتن . اون چیزی که در مورد خیلی از این بازی‌ها قابل توجه است، روح حاکم بر بازی‌هاست که اشخاص رو جذب خودش می‌کنه . با توجه به این موضوع بابرکا تصمیم گرفته در ادامه ۱۰ تا از مهم‌ترین بازی‌های رومیزی تاریخ باستان تا به امروز رو به شما معرفی کنه.

شماره 10 – بازی تافل (TAFL)

شاه سفید به دنبال یافتن راه برای رفتن به چهارگوشه زمین

بازی تافل در بین وایکینگ ها از محبوبت بالایی برخوردار بوده؛ بازی به این شکل هست که یکی از بازیکن‌ها قصد داره تا شاه خودش رو از مرکز صفحه بازی به گوشه‌ها برسونه و بازیکن رقیب تمام تلاش خودش رو باید بکنه تا شاه رو دستگیر کنه و مانع این کار بشه. تافل هم مثل ژن وایکینگ‌ها در تمامی اروپا به سرعت پخش شد و به شطرنج زمانه‌ی خودش تبدیل شد. خیلی از مردان بلند مرتبه در اون دوران، مهارت خود را روی برد به رخ دیگران می‌کشیدن و صفحه این بازی به محل رجزخوانی خیلی‌ها تبدیل شده بود.

 

بازی تاد از قدیمی‌های بردگیم

بازی تاد (Thud) که بر اساس مجموعه رمان های «صفحه ‌جهان» (Discworld) اثر تری پرچت در سال ۲۰۰۲ ساخته شد، از تافل الهام گرفته است. هنوز هم درمناسبت‌های خاص مسابقات قهرمانی جهان تاد برگزار میشه و با استقبال طرفدارنش روبرو میشه. البته واقعیت این هستش که گذاشتن اسم مسابقات قهرمان جهان برای این رویداد مثل اینه که خیلی این بازی رو تحویل بگیریم برای اینکه این رویداد در جزیره‌ای برگزار میشه که جمعیت آن به ۸۶ نفر هم نمیرسه. این بازی از قدیمی‌ترین بازی‌های رومیزی جهان شناخته میشه.

شماره 9 – بازی ملاکین (The LandLord’s Game)

این بازی در سال ۱۹۰۳ توسط لیزی مگی ابداع شد. بازی ملاکین شامل یک صفحه‌ی مربعی شکل میشه که یک ردیف از اشیا و دارایی‌های خریدنی نیز به دور صفحه کشیده شده بود که بازیکنان می‌تونستند اونها رو بخرند. زمین این بازی دو راه‌آهن، دو جعبه ابزار و یک زندان داشت. یکی از کنج‌های زمین هم منطقه‌ای بود که هر دور بازیکنان از آن می‌گذشتند ۱۰۰ دلار جایزه می‌گرفتند. این منطقه «Labor Upon Mother Earth Produces Wages» نام داشت.

حکایت معروفی درباره این بازی وجود دارد که برای طرفداران بردگیم و بازی رومیزی شنیدنی هستش، در واقع بازی ملاکین سه‌دهه قبل تر از آن که چارلز دارو مونوپولی را ابداع کنه و به برادران پارکر بفروشه، ساخته شده و الگو برداری کامل از روی این بازی مشهوده.

بازی ملاکین (که بعداً با نام بازی ملک شناخته میشد) با هدف نشون دادن نابرابری اجتماعی ناشی از مالکیت زمین و توزیع فقر ساخته شده بود و علاوه بر این، روند بازی ملاکین راهکاری برای حل این مشکل پیشنهاد می‌کرد و بازیکن‌ها می‌تونستن از درآمد حاصل از اجاره دادن ملک‌هاشون، به صندوق حق اشتراکی واریز کنند که بین همه به اشتراک گذاشته میشد و با این کار وضع همه در بازی بهتر میشد و به نفع همه بازیکن‌ها بود چیزی که اصلا در مونوپولی دیده نمیشه و اونجا کلا هدف بیچاره کردن دیگران هستش.

تلخی ماجرا همین موضوعه که وقتی ایده‌ی این بازی توسط دارو دزیده شد و به مونوپولی تبدیل شد، آرمان و هدف اصلی بازی که به اشتراک گذاشتن رفاه برای همه بود و بازی ملاکین بازیکن‌هاشو به اون تشویق می‌کرد به طور کلی از بین رفت و به بازی‌ای تبدیل شد که بازیکن‌ها رو تشویق میکرد تا رقیب‌هاشون رو به ورشکستگی بکشن.

شماره 8 – بازی وایکونتاپالی (Vaikuntapaali)

ساخت بازی وایکونتاپالی که با نام لیلا (Leela) هم شناخته میشه به قرن ۱۶ میلادی در هند بر‌می‌گرده. در آن زمان‌های بسیار دور دست از این بازی برای آموزش اخلاق و معنویت در هند استفاده میشد و همین بازی بود که بعداً به صورت مار و پله در آمد و نسخه‌های بسیاری از اون ساخته شد مخصوصاً تو ایران. در بازی اصلی بالا رفتن از نردبان جایزه انجام دادن اعمال نیک بودش و در مقابل، مار و گزیده شدن توسط اون هم نتیجه‌ی اعمال شر چون دزدی و جنایت بود که برای بازیکن گناهکار ضربه‌ی معنوی محسوب میشد.

انگلیسی‌های دوره‌ی ویکتوریا، آموزه‌های معنوی این بازی را بعد‌ها تغییراتی دادن و در اواخر قرن ۱۹ اون رو وارد انگلستان کردن. در نسخه‌ی اصلی هندی، بازیکن در انتها به رضوان و بهشت معنوی می‌رسیدن اما انگلیسی‌ها این مفهوم را در نسخه‌ی غربی به «موفقیت» تنزل درجه دادن. در اون زمان که میلتون بردلی در سال ۱۹۴۳ این بازی را به آمریکا برد، اکثریت آمریکایی‌ها دنبال وسیله و تفریحی می‌گشتن که فقط حواسشان رو کمی از زندگی پرت کند. در نتیجه اون چیزی که از وایکونتاپالی باقی موند، فقط یک مسابقه‌ی ساده برای رسیدن به خط پایان بود.

وایکونتاپالی و مار پله

شماره 7 – موریس نه نفره (Nine Men’s Morris)

موریس نه نفره در حقیقت جد کبیر دوز محسوب میشه که یکی از قدیمی‌ترین بازی‌های رومیزی جهان محسوب میشه. در این بازی مهره‌ها روی یک صفحه‌ی شبکه‌ای چیده میشن و هدف بازی این هستش که بازیکن با مهره‌هایش یک خط صاف متشکل از ۳ مهره تشکیل بدن. وقتی همه‌ی مهره‌ها در صفحه بازی قرار گرفت، بازیکن‌ها می‌تونن مهره‌هاشون رو یک خانه ‌جابجا کنن تا همون شرایط خط صاف رو به وجود بیارن. هر وقت بازیکنی یک خط سه‌تایی تشکیل داد، میتونه یکی از مهره‌های رقیبش را از صفحه کنار بذاره. اولین بازیکنی که ۲ مهره‌ای بشه، بازنده بازی هستش.
سادگی این بازی باعث شد که مردم اقصی نقاط جهان بتونن به سادگی نسخه‌ی خودشان را بسازن؛ موریس نه نفره بازی‌ایه که تاریخچه‌اش به ۱۴۴۰ قبل از میلاد باز میگرده. نسخه‌هایی از صفحه‌های این بازی بر روی سنگ‌ها در سریلانکا، تروا، ایرلند و جنوب آمریکا یافت شده که نشون میده واقعاً دایناسور‌ها هم دوز بازی می‌کردن و این می‌تونه یکی از نقاط مشترک انسان فعلی با اجداد ما قبل تاریخیش باشه.
کسانی که موریس نه نفره را بازی کردن، فقط به حکاکی کردن روی سنگ و چوب قناعت نکردن و به نظر می‌رسه طرفدارای این بازی در طول تاریخ به هر صندلی، دیواری که می‌رسیدن، یک صفحه‌ی موریس روی اونها حکاکی می‌کردن و مشغول بازی می‌شدن. در انگلیس حتی به سنگ قبرها هم رحم نکردن و قبرستان‌ها یکی از محل‌های مورد علاقه برای بازی موریس بوده. همونجور که در مطلب اول در مورد تاریخچه بردگیم و بازی رومیزی گفتیم، اجداد ما در دوران پارینه سنگی، سینمایی که نبوده برن پس اگر تفریحی هم میخواستن بکنن، نهایتاً باید میرفتن تا مجسمه ابوالهول، یک سُک‌سُک میکردن و برمیگشتن، پس به طور کلی کار خاصی ازشون بر نمیومده، در نتیجه این اجداد خردمند به بازی کردن علی الخصوص به بردگیم و بازی فکری علاقه وافری داشتن.

موریس نه نفره یا همون دوز خودمون

شماره 6 – عمارت سعادت  (The Mansion of Happiness)

وقتی برادران پارکر، بازی “عمارت سعادت: بازی اخلاق و سرگرمی” را در سال ۱۸۹۴ منتشر کردن، مدعی بودن که این بازی، اولین بردگیم تولید شده در ایالات متحده است. در واقع این بازی احتمالاً دومین بازی تولید شده در آمریکا محسوب میشه. نکته مهم در مورد این بازی این هست که این بازی خلف صالح «مسابقه‌ی آخرت» قلمداد میشه، که تم مشابه اون در بسیاری از بازی‌های مذهبی قدیمی‌تر دیده میشه.
طراحان این بازی باید به نحوی از شباهت به مفاهیم شرط‌بندی که در اون دوره بسیار وقیح و زشت تصور میشد دوری میکردن، چرا که از تاس در این بازی استفاده میشه. الگوی بازی ساده است و در طول بازی باید تاس بیندازی و در مسیر جلو بری. نقاشی‌ها روی صفحه‌ی بازی واقعا بی‌نظیر هستن و گرافیک اونها در حد بازی‌های کارتی خوش آب و رنگ بالاست.
در این بازی کسانی که عید روز شنبه‌ی یهودی رو جدی نگیرن و اعمال اون رو ترک کنند به ضرب شلاق محکوم میشدن. مجازات بیکاری در بازی فقر بود. این بازی یک قانونی داره که احتمالاً بدترین قانون وضع شده در تاریخ بردگیم‌ها هستش، در طول بازی بعضی وقت‌ها بازیکن‌ها باید یک دور صبر میکردن تا نوبت به انداختن تاس توسط اونها برسه، در این مدت بازیکن محروم حتی نباید به سعادت فکر میکرد، چه برسد به این که بخواد به دنبال سعادت بره.

بازی موسوم به عمارت سعادت

این هم 5 تا از قدیمی‌ترین بازی‌های رومیزی جهان. در مطلب بعدی باز هم به معرفی بازی‌هایی از این دست میپردازیم. با ما همراه باشید.